Günümüze kadar Türkiye’de, isminde “Aikido” geçen 7 yüksek lisans, 1 doktora tezi yapılmış.1 Açıkçası araştırmadan önce, hiç yapılmamıştır diye tahmin ediyordum. Çünkü Aikido ile ilgili tez yazmayı düşünmek, araştırma hipotezi kurmak, planlamak ve bunu danışman hocaya kabul ettirmek kolay bir süreç olmasa gerek. Böyle düşününce 8 tane yayınlanmış tez sonucuna ulaşmak oldukça sevindirici. Daha da artmasını dileyelim ve birkaçını inceleyelim.
İlk olarak, 2018 yılında yayınlanan Kerem Urcan’ın klinik psikoloji dalındaki yüksek lisans tez çalışmasına bakacağız.2 Çalışmanın tam ismi “18 – 45 Yaş Arası Bireylerde Harp Sanatları Beden Eğitiminin Aiki-Terapi Yöntemiyle Bilişsel Duygu Düzenleme Stratejilerine Etkisinin Uygulamalı Araştırılması”. Burada ilk dikkatimizi çeken ve hoşumuza giden “Aiki-Terapi” kelimesi oluyor. Yazar aiki-terapiyi şöyle tanımlıyor:
Yani basitleştirirsek, Aikido tekniklerinin terapi amacıyla veya terapiye yardımcı olarak kullanılması amaçlanmaktadır.
Araştırmacı bu çalışmada, hiç Aikido yapmamış kişilere “Bilişsel Duygu Düzenleme Ölçeği (BDDÖ)”ni ön test olarak uyguluyor, sonra 10 seanslık “Aiki-terapi” seansı yaptırıyor. (Aikido antrenmanı olarak düşünebiliriz) Sonrasında yeniden aynı ölçeği uygulayarak (son test), Aikido’nun bu kişiler üzerindeki etkisini istatistiksel olarak ölçmeyi amaçlamış. Farklı yaş gruplarından 50 kişi çalışmaya dahil edilmiş. Uygulanan ölçek (BDDÖ), 2002 yılında Garnefski ve arkadaşları tarafından geliştirilmiştir.3 36 sorudan oluşmakta ve stres veren yaşam olayları sonrasında kişilerin kullandığı bilişsel duygu düzenleme stratejilerini dokuz alt boyutta ölçmeyi amaçlamakta imiş. Neleri ölçmeye çalışıyor diye bakacak olursak bu alt boyutlar şöyle ifade edilmiş;
- Kendini suçlama
- Kabul
- Ruminasyon (kişinin kafasının içinde dönüp duran ve sürekli tekrar eden olumsuz düşünceler),
- Olumlu yeniden odaklanma,
- Plan yapmaya yeniden odaklanma
- Olumlu yeniden değerlendirme
- Olayın değerini azaltma
- Felaketleştirme
- Diğerlerini suçlama
Bazı ölçek çalışmalarında bu tarz alt boyutlar tek tek incelenmeyip ölçeğin toplam puanı üzerinden değerlendirme yapılabilmektedir. Bu bilimsel olarak yanlış bir yöntem değildir ama çalışma sonucunun geçerliliğini zayıflatmaktadır. Neyse ki bu tezde her bir alt boyut ayrı ayrı değerlendirilmiş ve bu da sonucun güvenilirliğini arttırmaktadır. 10 seanslık Aiki-Terapi sonrası tüm sonuçların (tüm alt boyutlarda) olumlu yönde değiştiği görülmüştür. “Kendini suçlama”, “ruminasyon” gibi negatif bilişsel duygu durumların azaldığı; “Olumlu yeniden değerlendirme”, “Kabul” gibi pozitif bilişsel duygu durumlarının yükseldiği görülmüştür. Çalışma tüm alt boyutlar için, Aikido’nun faydalı olduğu yönünde sonuçlandığını belirtmiştir.
Bu tezde atıf yapılan bazı çalışmalara da göz atalım.
Tiryaki ve arkadaşları, 1991 yılında yaptıkları çalışmada hem profesyonel hem amatör olarak yapılan harp sanatlarının, spor dalı olarak kişilik gelişimi ve psikolojik iyi oluş açısından önemli bir faktör olduğunu söylemişlerdir.4
Weiser ve arkadaşlarının, 1995 yılında yaptıkları çalışmada (karate örneği incelenmiş) “Savaş sanatları, sadece dövüş becerisi kazandıran bir spor olarak değerlendirilmemeli, aynı zamanda psikoterapiye yardımcı olabilecek ek bir yöntem olarak da görülmelidir” denmektedir.5
Tekin ve arkadaşları ise 2008 yılındaki çalışmalarında “Harp sanatlarının fiziki öğretilerinin yanında felsefi öğretilerinin ruhu terbiye etmesine” ve “psikolojik ve sosyal açıdan faydalarına” değinmişlerdir.6
İncelediğimiz tezde, atıf yapılan belki de en çarpıcı çalışma Trulson’un 1986 yılında yaptığı çalışmadır.7 Suça karışmış çocuklar çalışmaya alınıp 3 gruba ayrılmışlardır. İlk gruba meditatif felsefi öğretilerle birlikte Taekwondo (geleneksel Taekwondo) çalıştırılmış, ikinci grubu sadece fiziksel savaş sanatı yönü ile Taekwondo çalıştırılmış, üçüncü gruba ise savaş sanatı olmayan sadece fiziksel aktivite içeren egzersizler yaptırılmış. Sonuçlar oldukça dikkat çekici! Meditatif felsefi öğretileri içeren Taekwondo (geleneksel Taekwondo) öğretilen birinci grupta, saldırganlık azalmış ve çocuklardaki öz saygı artmış. Sadece fiziksel savaş sanatı olarak Taekwondo yapan çocukların suç ve saldırganlık eğiliminde artma gözlenmiş! Sadece fizik aktivite (savaş sanatı olmayan) yapan çocuklarda öz saygı artarken, davranış sorunları ile ilgili bir değişiklik saptanmamış.
Aikido’nun da meditatif, felsefi alt yapısı olan, egodan arınmış ve fiziksel olduğu kadar ruhsal olarak da faydalı yönleri olan bir savaş sanatı olduğunu yeniden hatırlamak hepimize iyi gelmiştir diye tahmin ediyorum.
Tezin “Sonuç ve öneriler” bölümünde, Aikido”nun yaygınlaştırılmasının önemi vurgulanıyor. İlkokuldan itibaren beden eğitimi derslerine dahil edilmesinin hem bilişsel hem duygusal olarak daha sağlıklı toplum oluşturmaya katkı sağlayacağı söyleniyor. Ayrıca bu tezin amaçlarından birinin de “Aiki-terapi” kavramını literatüre kazandırmak olduğu ve “Aiki-terapi”nin performans psikolojisine dahil edilerek daha geniş çalışma ve uygulamalarda kullanılması tavsiye ediliyor.
Biz Aikidoka’lar olarak bu olumlu sonuçlar bizi çok şaşırtmamış olabilir. Yine de bilimsel çalışmalar ile Aikido’nun faydaları ispatlandıkça, yapmakta olduğumuz geleneksel öğretinin ayakları yere daha sağlam basacaktır. Bu güzel tezin sahibi Kerem Urcan’a literatüre yaptığı bu güzel katkı için teşekkür ediyoruz. Sırada incelenmeyi bekleyen çalışmalar için sabırsızlanıyoruz. Takipte kalın, yolculuk devam ediyor…
Dipnot: Türkiye’de geçmişten günümüze yayınlanmış tüm tezlere (yüksek lisans, doktora, uzmanlık) “Ulusal Tez Merkezi”nden (tez.yok.gov.tr) tam metinlerine ulaşmak mümkün.
Dr. Mert Bardakçı
Şubat 2025
Kaynaklar:
1- tez.yok.gov.tr
2- URCAN, Kerem. 18-45 yaş arası bireylerde harp sanatları beden eğitiminin Aiki-Terapi yöntemiyle bilişsel duygu düzenleme stratejilerine etkisinin uygulamalı araştırılması. 2018. Master’s Thesis. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
3- GARNEFSKI, Nadia; KRAAIJ, Vivian; SPINHOVEN, Philip. Manual for the use of the Cognitive Emotion Regulation Questionnaire. Leiderdorp, The Netherlands: DATEC, 2002, 23.3: 141-149.
4- TIRYAKI, Ş.; KATIPOĞLU, M. Genç yüzücülerin spora katılımlarındaki bazı güdüler ve performanslarını etkileyen psiko-sosyal faktörler. Beden Eğitimi ve Spor Araştırmaları Dergisi, 1991, 2.6: 27-29.
5- WEISER, Mark, et al. Psychotherapeutic aspects of the martial arts. American journal of psychotherapy, 1995, 49.1: 118-127.
6- TEKIN, A. Dövüş sanatlarının psikososyal faydaları: Mit mi gerçek mi? Türkiye Kick Boks Federasyonu Spor Bilimleri Dergisi, 2008, 1.1: 1-12.
7- TRULSON, Michael E. Martial arts training: A novel “cure” for juvenile delinquency. Human relations, 1986, 39.12: 1131-1140.
