Geçtiğimiz günlerde Koichi Tohei Sensei üzerine kısa bir video yapmıştım. Tohei Sensei, Kurucu’nun 10. dan verdiği tek öğrencisi olarak anılır. Videoyu yaparken elbette bu konuyu biraz araştırdım. Birçok ilginç makale ve o zamanlarda rütbe sistemine dair hiç duymadığımız bilgiler buldum. Aşağıda çevirisini yaptığım makale, çeşitli kaynaklardan faydalanarak derlenmiş ve asıl metin 2020’de yazılmış.
Aikido ve 10. Dan
Budo’da herhangi bir sanatın zirvesi olan 10. danı almak Budo cennetine girmekle eşdeğerdir. Sadece savaş sanatları tanrılarının süzülmelerine izin verilen yer. Hadi birlikte Aikido’da 10. danın hikayesine bir göz atalım.
Aikido camiasında şu an yaşayan en yüksek rütbeli kişi, 9. dan sahibi Hiroshi Tada Shihan’dır ve Aikido’nun kurucusu Morihei Ueshiba’nın sayıları az olan savaş sonrası öğrencilerinden biridir. En yüksek rütbe ise 10. dandır (Ju-dan). On numara. Paolo Corallini Sensei’ye göre bu rakam yüksek sembolik bir öneme sahiptir:
“Bu sayıyı ifade eden ideogram, dikey ve yatay çizgilerin birleşimiyle oluşturulan bir çapraz 十 (Ju)‘dur, simetrik olarak kesişerek Gökyüzü ve Yer arasındaki dengeyi gösterir. (…) Bu sayı, sahiplerine doğru ve adil insan olma duygusunu verir. Şimdi arıtılmış olan, Gökyüzü ve Yer arasında, ilahi olan ve insan arasında bir köprü oluşturan kişi (pontifex).” [1]
Bu kadar mı? Biraz gerçekleri kontrol edelim mi?
10. dan Koichi Tohei Sensei, Aikido dünyasının tanınmış isimlerinden biridir ve Morihei Ueshiba ölmeden kısa bir süre önce Tohei Sensei’ye bu rütbeyi verir. Tohei Sensei Aikikai merkezindeyken ve Hombu Dojo’nun Baş Eğitmeni iken bu rütbeyle ödüllendirilmişti. Koichi Tohei’nin 10. danı resmî olarak 1970’te Aikikai tarafından onaylandı ve buna uygun olarak 1 numaralı 10. dan sertifikası düzenlendi ve verildi. Derecenin verilmesiyle kaydedilmesi arasındaki bir yıllık boşluk, kurucunun ölümünü takip eden yasın bir parçası olarak açıklandı.

Koichi Tohei
Koichi Tohei 1990’da Stanley Pranin tarafından yapılan röportajda 10. dan meselesini şöyle aktarıyor:
“İki veya üç gün sonra benden 10. danı kabul etmemi istedi. Dedim ki, ‘Sensei, lütfen benden bunu isteme. Eğer beni 10. dan yaparsan, bunun sonu gelmez!’ İsteğimi kabul etti ve şimdilik 9. dan olarak kaldım. Ancak yaklaşık üç yıl sonra, kanser onu almadan hemen önce tekrar sordu. Bana dedi ki, ‘Koichi-chan, lütfen 10. danı kabul et.’ Artık daha fazla reddetmek kaba olacağından kabul etmek zorunda hissettim. Bu durumdan kaçınmak için rütbenin geri verilmesini teklif ettim. Ancak Bay Osawa araya girdi ve sertifika üzerine “1” numarasını yazdırdı, böylece benimkinin diğerlerinden farklı olduğunu doğruladı. (…) Ben Aikikai’den ayrılana kadar kimse 10. dan rütbesini almadı. Ancak ayrıldıktan hemen sonra herkes bunu iddia etmeye başladı. (…) O’Sensei o zaman benimle eşit kimse olmadığının farkındaydı ve muhtemelen beni terfi ettirmezse diğerlerini terfi ettiremeyeceğini hissetti. Ancak çocuksu bir özelliği olduğu için bekleyemedi ve yine de yaptı.” [2]
Morihei Ueshiba’nın rütbe konusundaki bu şövalye tavrı – başka kaynakların da kanıtladığı üzere – şaşırtıcı değildi. 2018’de Guillaume Erard tarafından yapılan bir röportajda, 1955’ten beri Aikikai Hombu Dojo’da öğrenci olan Yasuo Kobayashi şunu anlatıyor:
“Birisi O’Sensei’yi mutlu eden bir şeyi yaptığında, O’Sensei bu kişiye 8. veya 10. dan değerinde olduğunu söylerdi, kırsala gittiğinde de aynı şeyi yapardı. Biz bunun bir şaka olduğunu biliyorduk ama bazı insanlar bunu ciddiye alırdı ve sertifikayı almak için uzun yollar kat ederlerdi. Bu yüzden kavgalar çıkar, ofiste Kisshomaru Sensei ile tartışanlar olurdu ve reddedilenler O’Sensei ile konuşmaya çalışırdı.” [3]
Kobayashi Sensei ise Morihei Ueshiba’nın sıralamayı ne kadar az önemsediğine dair ilginç bir bakış açısı sunabiliyordu.
“Böyle şeyler oluyordu. Köylerden insanlar beklenmedik şekilde gelip Aikido 10. dan lisansı talep etmeye başladı. Eski günlerde, O-Sensei bir bölgede ders verirken, karşısındaki kişinin bir anlığına da olsa anlıyor gibi göründüğünü fark ederdi. Sonra da ‘Oh, bu adam anlıyor, ona bir 10. dan vereyim’ ya da ‘Harikasın! Seni 9. dan yapalım’ gibi şeyleri rahatlıkla söylerdi. Belki de henüz sadece 3. ya da 4. dan sahibi olmalarına rağmen. Elbette bu insanlar O-Sensei’ye inanan insanlardı. Bu O-Sensei’nin bir yüzüydü. Sadece ‘Sen 9. dan veya 10. dansın’ derdi. Ben gençken, bana da defalarca ‘Sen 9. veya 10. dansın’ dedi. Diğer uchi-deshi’leri de birçok kez ‘terfi ettirilmiş’ ve 9. ya da 10. dana yükseltilmişti. Bu taleplerle gelen tüm insanlara, bu unvanların resmî olarak tanınmadığı açıklanırdır ama yine de vazgeçmeyen insanlar vardı. ‘Ben 6. dana Ueshiba Sensei tarafından terfi ettirildiğimde bana böyle denilmişti’ gibi ısrarlar vardı. Bu insanlar için önemli olan, O-Sensei’nin tanımasının bir lisansla resmî olmasıydı. Eğer O-Sensei durumun farkında ve oradaysa, genellikle sinirlenir ve ‘Ben onayladım, peki sorun ne?’ derdi. Aikikai dışında 5. ya da 6. dana terfi ettirilen insanlar da vardı; bu problemliydi. Birçok durumda sorunsuz bir çözüm mümkün değildi. Kisshomaru Sensei, lisansları O-Sensei’nin adıyla vermeyi düşündü. Bu nedenle, bazı sertifikalar Aikikai’nin adıyla basıldı ve kişisel olarak O-Sensei tarafından imzalandı, resmî Aikikai prosedürünü atlayarak. Bu sertifikaları alan birçok insan mutlu bir şekilde eve döndü.” [4]
Koichi Tohei kendi Ju-dan (10. dan) terfisinin ardından kurucu tarafından yapılan diğer Ju-dan terfilerine atıfta bulunur. Aslında, Aikido Geneva Takemusu’ya göre, 10 Ocak 1969’da Morihei Ueshiba Michio Hikitsuchi’ye doğrudan 10. dan vermiştir. [5] Aynı yılın 26 Nisan’ında Morihei Ueshiba Iwama’da öldü ve Hikitsuchi’nin rütbesi Aikikai Hombu Dojo tarafından onaylanmamış olarak kaldı. Stanley Pranin görüşme sırasında açıkça Doshu Kisshomaru Ueshiba’ya sordu; Hikitsuchi’nin 10. danı resmi olarak Aikikai tarafından kaydedilmiş miydi? Kisshomaru, bunun hiçbir zaman gerçekleşmediğini doğruladı ama daha fazla yorum yapmadı. Hikitsuchi, O’Sensei’den aldığı 10. dan unvanını yurt dışındaki eğitim gezilerinde kullanmıştır. [6]

Michio Hikitsuchi
1978’deki ABD gezisi sırasında, Michio Hikitsuchi’yi “dünyanın en yüksek rütbeli Aikido öğretmeni ve uygulayıcısı” ve “Aikido’nun en yüksek rütbesine sahip dünyadaki tek kişi” olarak nitelendiren The New York Times, bu sonuca varmamızı sağlıyor. [7]
Bu 10. dan terfisi Aikikai Hombu Dojo koridorlarında pek iyi karşılanmamış gibi görünüyor. Yoshimitsu Yamada, suçlunun adını açıkça söylemese de, olayın meydana geldiği zaman hakkındaki görüşleri şöyle ifade eder:
“Bir öğretmen vardı ve herkes onun 10. dana terfi ettirildiğinden şikayet ediyordu. Ve bana inanın, onu seviyordum ve bu ona karşı bir şey değildi ama teknik yönlerini biliyorum. Tohei Sensei veya Saito Sensei’nin çok gerisindeydi. Ama O-Sensei ona çok iyi davrandı ve ona 10. dan verdi. Eğer O-Sensei bana 10. dan verseydi inanmazdım. Sadece “Teşekkür ederim” der ve bunu açıklamazdım. O-Sensei rütbelerle ilgilenmiyordu.” [8]
Pranin’in ifadesine göre, Aikikai Hombu Dojo resmen o terfiyi tanımadı.Yani Koichi Tohei’den sonra Michio Hikitsuchi adına düzenlenmiş resmi bir “Aikikai Hombu Dojo 10. dan sertifikası no.2“ düzenlenmedi. Aynı zamanda, Kisshomaru, konu tatsız olduğunda ve açıklamalar daha çok sorun yaratabileceğinde Japonya’da sıkça yapıldığı gibi daha fazla yorum yapmayı reddetti.
Aynı şekilde Ueshiba’nın da Seiseki Abe’ye sözlü olarak 10. dan verdiği söylentisi var. Resmi rütbesi ise 8. dan. Abe, 1952’de Ueshiba ile Aikido’ya başlayan bir Shodo ustasıydı. Kurucu da Shodo’ya ilgi duymaya başladı ve 1954 civarında Abe’ye hattatlığı öğretmesini istedi. İkili çok yakın oldular ve Ueshiba hayatının son yıllarında her ay bir hafta boyunca Abe’nin Osaka’daki evinde kalarak Shodo çalıştı ve Abe’nin kendi evinin hemen yanında Ueshiba için inşa ettiği geleneksel dojoda Aikido öğretti. Yine de, Seiseki Abe adına resmi bir Aikikai 10. dan sertifikası bulunmuyor.
Daha yakınlarda, Aikikai Vakfı, Aikido devleri Kisaburo Osawa (1910–1991) ve Rinjiro Shirata’ya (1912-1993) ölümünden sonra itibaren 10. dan rütbesini verdi.
Aikido tarihinde başka Ju-danlar da var, ancak ilgili dereceler Aikikai Vakfı tarafından verilmedi. Bunlar arasında:
Minoru Mochizuki – 1979’da Uluslararası Dövüş Sanatları Federasyonu (IMAF) tarafından verilmiştir;
Yoshio Sugino – 1982’de Uluslararası Dövüş Sanatları Federasyonu (IMAF) tarafından verilmiştir;
Gozo Shioda – 1985’te Uluslararası Dövüş Sanatları Federasyonu (IMAF) tarafından verilmiştir. Morihei Ueshiba tarafından 9. dan verilmişti.
Inoue Kyoichi – 2009’da Uluslararası Budo Federasyonu (IBF) tarafından verilmiştir.
Minoru Mochizuki IMAF’nin verdiği rütbesini, Doshu Kisshomaru Ueshiba’dan sözlü onay aldıktan sonra kabul etti. Bununla birlikte, 10. dan rütbesi resmi olarak Aikikai Hombu Dojo tarafından onaylanmadı. [10]
Ayrıca bir de Japon olmayan 10. dan Aikido eğitmenleri var ki bunların sayısını bilemiyoruz. Hepsinin kendini terfi ettirdiği biliniyor ki bu gerçek olmadıkları anlamına gelmez. Rütbeleri, onlara organizasyonları tarafından verildi. Bu Budo dünyasında sık görünen bir durumdur.
Mesela Michael Williams’a 2009’da Koretoshi Maruyama tarafından 10. dan unvanı verildi. Maruyama, Aikido Yuishinkai’nin kurucusudur. Öncesinde Tohei Sensei tarafından Ki Society‘in baş eğitmeni olarak atanmış ve sonunda Tohei Sensei’nin belirlenmiş halefi ve Ki Society’in başkanı olmuştu. Ancak 1991’de istifa etti.
Benzer şekilde, Aikido’da 10. dana sahip olan Karl E. Geis (1933-2014), aynı zamanda Judo’da 10. dan ve Jodo’da 9. dan sahibidir. Rütbesi 1997’de Fugakukai Uluslararası Derneği tarafından verildi. Tomiki Aikido‘daki resmi rütbesi 6. dan iken, Kodokan Judo‘da 4. dana sahiptir.
Real Aikido ve onun girişimcisi Ljubomir Vracarevik (1947-2013) hakkında son bir not: 2002 yılında Amerika Birleşik Devletleri Dövüş Sanatları Derneği (USMAF) tarafından 10. dan ve Sōke unvanı ile ödüllendirilen Vracarevik’in herhangi bir tanınmış Aikido kurumundan dan derecesine sahip olduğuna dair herhangi bir bilgi mevcut değil.
Simone Chierchini ©2020
Kaynak: Aikido İtalia Network / The Story of 10th Dan in Aikido
Çeviri: Oğuzhan Yılmaz 9.7.2024
Fotoğraflar: Metnin asıl kaynağından alınmıştır.
[1] Corallini Paolo, Dan Grades – A Symbolic Perspective https://simonechierchini.wordpress.com/2020/05/15/dan-grades-a-symbolic-perspective/ (29/05/2020)
[2] Pranin Stanley, Interview with Koichi Tohei, 1990 https://aikidojournal.com/2015/07/07/interview-with-koichi-tohei-1/ (29/05/2020) (Türkçe Çevirisi)
[3] Erard Guillaume, Interview with Kobayashi Yasuo: Aikido for Everyone, 2018 https://guillaumeerard.com/aikido/interviews/interview-with-kobayashi-yasuo-shihan/ (29/05/2020)
[4] Kobayashi Yasuo, Aikido, My Way: The Story of Kobayashi Dojos, 2004 http://www.kobayashi-dojo.com/english/book/3_4/
[5] Kunzi Jean-Pierre, Aikido Geneva Takemusu http://www.takemusu-dojo.ch/instructors.html (29/05/2020)
[6] Pranin Stanley, Aikikai Ballistic Over Michio Hikitsuchi’s 10th Dan!, 2016 https://www.youtube.com/watch?v=KU9mpJ_DHwY&w=560&h=315 (29/05/2020)
[7] The New York Times, Visit by World’s No. 1 Master of Aikido, April 17, 1978 https://www.nytimes.com/1978/04/17/archives/visit-by-worlds-no-1-master-of-aikido.html (29/05/2020)
[8] Yamada Yoshimitsu, Interview, 2011 http://www.aikido-yamada.eu/index.php/sensei/interview/ (Retrieved 29/05/2020)
[9] Seiseki Abe Shodo: Aikido, USADojo, 2011 https://www.usadojo.com/seiseki-abe/ (Retrieved 29/05/2020)
[10] Li Christopher, Highest Ranking Aikidoka, Aikiweb, 2001 http://www.aikiweb.com/forums/archive/index.php/t-600.html (29/05/2020)
2 Comments
Mert
10.dan konusu ilginçmiş, resmiyet ünvanlar ve pratik arasındaki dengede farklı olabiliyormuş demek ki
Oğuzhan Yılmaz
Mert selamlar,
Aslında ilginç olduğu kadar, günümüz Aikido dünyasında olanlara da ışık tutuyor. Eski üstatlarla yapılan röportajların çoğu gösterdiği gibi O-Sensei rütbelerle, seviyelerle pek ilgilenmezken, biz öğrenciler belgeler için koşturup duruyoruz.