Aikido’nun kökleri: Oomoto ve Ueshiba

Yol arkadaşımla birlikte Japonya’da, Kansai bölgesinde geçirdiğimiz bu üç yılda, Ueshiba’nın öğretilerini oluşturmasına giden süreci gözlemlemek için karşımıza çıkan tek fırsat bu olmayacaktı. O sıralar yerel bir ustadan Japon flütü shakuhachi eğitimi aldığımız için ustamızın yakınlarında Kyoto kırsallarında, Maizuru adında küçük bir liman kentinde yaşıyorduk. Maizuru, Ueshiba Sensei’nin çocukluğunda ailesiyle birlikte yaşadığı bir yer olmasının yanısıra, büyük ustanın Ayabe’deki Oomoto merkezinde Daitoryu Jujutsu formunu öğrettiği sırada dojosunda eğitim alan rütbeli deniz subaylarının geldiği kent olma özelliği taşıyor. Maizuru aynı zamanda Ueshiba Sensei’nin kendini adadığı, Şinto kaynaklı yeni Japon dini olarak geçen, Oomoto inancının ana merkezi olan Ayabe şehrinin komşusu. Osaka’daki tecrübemizde olduğu gibi yine herhangi bir plan olmadan, Japonya gezisinin akışı bizi Aikido felsefesi açısından önem teşkil eden noktalara getiriyordu.

Ueshiba’nın Oomoto serüveni, bir tren yolculuğu sırasında bir yolcuyla yaptığı sohbetle başlıyor. Oomoto müridi yolcunun sözlerinden etkilenen O’Sensei, gideceği yerden vazgeçip merakla Ayabe Oomoto merkezine yol alıyor. Burada Oomoto’nun, kurucusundan sonraki ikinci en önemli karakteri olan Onisaburo Deguchi’yle tanışmasıyla hayatında yeni bir dönem başlıyor. Ayabe’ye taşınan O’Sensei kendini maneviyata ve çiftçi yaşamına veriyor. Oomoto üyelerine Daitoryu Jujutsu dersleri verdiği ilk dojosunu “Ueshiba Juku” adıyla açıyor. Onisaburo’nun ütopik koloni kurma çalışmalarında koruma olarak yardım etmek için Moğolistan’da bulunduğu sırada ölümle burun buruna geliyor. Zor zamanlar geçirse de, bu zorluklar Oomoto’yla ve Onisaburo’yla bağlantısını daha da güçlendiriyor. 1932de Oomoto himayesinde ve Ueshiba başkanlığında kurulan Budo Sen’yokai, barışa ve imparatora tehdit oluşturduğu gerekçesiyle Oomoto’ya düzenlenen baskınlar sonucu üç yıl sonra dağıtılıyor ve Onisaburo tutuklanıyor. Bu olaydan sonra savaşın bitişine kadar Ueshiba Oomoto’yla açık bir şekilde ilişki kuramıyor ancak daha sonraları düzenli olarak Ayabe’ye gitmeye ve Oomoto’yla ilişkisini sürdürmeye devam ediyor. Ueshiba’nın Oomoto’daki yeri ve önemini, kendimiz de Oomoto Ayabe merkezine gittiğimizde görecektik.

Oomoto merkezleri yılda dört kez kendi ritüellerini gerçekleştirdikleri büyük festivaller düzenliyor. Biz de her yıl 3 şubatta gerçekleştirdikleri “Büyük Setsubun Festivali”ne katılma şansına eriştik. “Setsubun Festivali” aslında bütün Japonya’da baharın gelişini kutlamak için eski ay takvimine göre düzenlenen bir bayram ve Şinto ya da Budist bütün tapınaklarda geçmiş yıldan arınma/temizlenme ritüelleriyle kutlanıyor. Oomoto inancına göre ise Setsubun günü, kurucusu Nao Deguchi’nin “İlahi Ruh” tarafından ele geçirilip kutsal yazılarının başladığı gün.

Ayabe’deki Omoto merkezinin bahçesine adımımızı atar atmaz, içerisinde birçok bina, tapınak ve sunakların olduğu büyük ve geniş bir alanla karşılaştık. Oomoto hakkında hiçbir şey bilmeyen biri bile Japonya’da her yerde karşılaşacağı Şinto tapınaklarından, Oomoto’nun Şintoizm(Japon geleneksel dini) bağlantısını görebilirdi. Nitekim Oomoto dini, Şinto dininin imparator ailesiyle ilişkilendirilmeden önceki antik dönemlerini baz alan, kelime olarak Şinto öncesi anlamına gelen Koshinto geleneğini yaşatmaktadır. Akşam saatlerinde gittiğimiz etkinlik sabahın ilk ışıklarına kadar sürecekti. Bahçede ellerinde dev meşaleler taşıyan tapınak rahipleri, büyük etkinlik olan “Arınma Ritüeli” öncesi hazırlık telaşındaydı. Rahiplerin üzerinde Şinto rahiplerinin beyaz giysisi jōe ve özel şapkaları eboshi vardı. Etkinlik alanında birçok insan sunaklarda dua ediyor, kamiye (Şinto dininin kutsal Tanrıları, büyük doğa güçleri) çeşitli hediyeler (pirinç, sake) sunuyordu. Bahçe’deki binalardan birinde Oomoto tarihini, kurucusu Nao Deguchi’nin hayatını aktaran çeşitli videolar gösteriliyor ve yazılar bulunuyordu.

Oomoto’nun kurucusu Nao Deguchi, çocuklarını ve kocasını erken yasta kaybetmiş, trajik bir hayat hikayesi olan yoksul bir çiftçi kadındı. 1892 yılının Setsubun gününde trans haline girerek Şintoizm’in ilksel Tanrılarından biri olan “Ushitora no Konjin” tarafından ele geçirildiğini hissediyor. Okuma yazma bilmemesine rağmen kutsal ruhun sözlerini yazıya dökerek 200.000 sayfa yazıyor. Japon mitolojisine göre Deguchi’yi ele geçiren ruh, ilksel kaosta bir saz seklinde topraktan yükselen iki Tanrıdan biri ve toprağın ilk yöneticisi. Modern Şintoizm’de bu kutsal ruh, şiddet ve lanetle ilişkilendirilip kötücül özellikler taşıyor ve kuzeydoğu yönüyle ilişkilendiriliyor. Oomoto’nun da ilham aldığı Koshinto kökenli öğretilerde ise Ushitora no Konjin kötü değil, dünyayı yenileyen bir Tanrı ve kötü olmayı öğrenen diğer Tanrılar tarafından Tanrıların en kötüsü olarak tanıtılıp kuzeydoğuya sürülüyor. Deguchi’ye göre dünyanın kötülüklerle dolu olmasının nedeni buydu ve Deguchi’nin kehaneti Ushitora Konjin’in ikinci dönemini başlatarak dünyaya değişim ve yeni bir ahlak anlayışı getirecekti. Oomoto’ya göre evrendeki herşeyi tek bir Tanrı yaratmıştır. Buna rağmen çok tanrılı bir dindir ve dünya üzerindeki bütün diğer Tanrıları yaratıcı Tanrının farklı isimleri olarak görürler. Birçok konuda olduğu gibi, tüm insanları eşit olarak kabul eden evrensel Tanrı kavramıyla da imparatora bağlı modern Şintoizm’den ayrılırlar.